استعاره مفهومی آیۀ نور در قرآن

بخشی از اعجاز قرآن به زیبایی‌‌های ادبی و هنری اختصاص دارد که از آغاز ظهور اسلام در ایران، منشأ شکوفایی زبان و ادب فارسی شده است. بر اساس تعاریف پیشینیان، در درون استعاره به دلیل همانند کردن یا تشبیه، همواره مبالغه‌ای نهفته است که رمز زیبایی سخن و دلیلی منطقی بر تطبیق نداشتن کامل مستعارٌمنه با مستعارٌله است؛ ولی در ساحت مقدّس کلام الهی، با وجود اعجازهای لفظی و ادبی، خلاف واقعیت و کذب راه ندارد. استعاره بر مبنای نگرش معاصر-جورج لیکاف و مارک جانسون- و با رویکرد زبان‌‌‌شناسی شناختی، طرحی فراگیر و گسترده‌‌ می‌یابد که سطح دریافت و فهم مخاطبان قرآن را راجع به استعاره‌‌ها، خصوصاً آنها که مربوط به حوزه توحید و خداشناسی است، هموار خواهد کرد. از این رو، در این نوشتار به آیه 35 سوره نور- که یکی از آیات بحث­انگیز با ظرفیت تفسیرپذیری بالاست- به عنوان یک کلان­استعارْ مفهومی خواهیم نگریست که خرده‌استعاره‌‌هایی به تفسیر بهتر آن کمک خواهد کرد. در استعاره‌‌های مفهومی قرآن، خصوصاً آنها که مربوط به حوزۀ توحید و خداشناسی است، سازوکارهای به­ظاهر زبانی و در قالب واژه‌‌ها، در جهت ترغیب و برانگیختن تفکر و اندیشۀ مخاطب هستند؛ از این رو، وجه اندیشگی غالب بر وجه زبانی است و شاید این مهم‌ترین دلیل در انتخاب اصطلاح استعارۀ مفهومی برای آیه نور باشد. با نگرگاه شناختیان که استعاره از حوزۀ بلاغت به گسترۀ زبان و تفکر و زندگی راه‌‌ می‌یابد و مفهومی کلی‌تر پیدا‌‌ می‌کند، پذیرش بسیاری از استعاره‌‌‌های قرآنی خردمندانه تر‌‌ می‌شود.